بررسی تفاوت‌های دو چیپست Z690 و B660 در مادربردها

با معرفی نسل جدید پردازنده‌های اینتل، مادربردهای جدیدی نیز به بازار عرضه شده‌اند که مهم‌ترین تفاوتشان، به نوع چیپست به‌کاررفته در آن‌ها برمی‌گردد. اینتل هر بار با معرفی پردازنده‌های نسل جدید، چیپست‌های جدیدی نیز معرفی می‌کند که تنوع آن‌ها، به سازندگان مادربردها اجازه می‌دهد تا ویژگی‌های متنوعی را در محصولات خود ارائه دهند. اما اگر ندانید که این مادربرد‌ها چه ویژگی‌هایی دارند و یا کدام یک از این ویژگی‌ها متناسب با نیازهای شما است، به مشکلات زیادی در انتخاب مادربرد برخواهید خورد. حال سؤال اینجاست که چگونه باید با این ویژگی‌ها و کاربرد آن‌ها و به خصوص تفاوت‌های دو چیپست Z690 و B660 آشنا شویم؟

تفاوت‌های دو چیپست Z690 و B660 کدام است؟

در این مقاله تصمیم گرفتیم به سراغ این موضوع برویم و تفاوت‌های دو چیپست Z690 و B660 را مورد بررسی قرار دهیم تا انتخاب بهتری در خرید مادربرد داشته باشید. احتمالاً برای همه کسانی که قصد خرید پردازنده‌های نسل دوازدهم اینتل را دارند، دو سؤال بسیار مهم پیش آمده است؛ آیا خرید یک مادربرد B660 ارزان‌تر، ارزش حذف برخی از ویژگی‌ها را دارد؟ و یا آیا خرید مادربرد Z690 برای یک سیستم میان‌رده، زیاده‌روی نیست؟ در این مقاله با بررسی ویژگی‌های هر چیپست، به این سؤالات پاسخ خواهیم داد و در آخر، تعدادی از بهترین مادربردهای Z690 و B660 موجود در بازار را معرفی خواهیم کرد.

چیپست چیست؟

شاید این موضوع بدیهی به نظر برسد اما یکی از اصلی‌ترین نکاتی که باید به آن توجه کرد این است که چیپست و مادربرد یکی نیستند. مادربرد یک برد مدار چاپی (Printed Circuit Board) است که تمام بخش‌ها را در کنار هم قرار داده و اتصال بین آن‌ها را فراهم می‌کند. چیپست به عنوان مهم‌ترین بخش مادربرد، بر روی آن قرار می‌گیرد و به عنوان کنترل‌گر ترافیک و مرکز ارتباطات مادربرد عمل می‌کند. در نهایت این چیپست است که تعیین می‌کند چه ویژگی‌هایی در مادربرد قابل ارائه است؛ ویژگی‌هایی مانند تعداد خطوط PCI-E، پورت‌های موجود در بخش IO و یا قابلیت اورکلاک کردن پردازنده.

چیپست‌هایی که با حرف Z شروع می‌شوند، همواره جزو رده‌بالاترین چیپست‌های اینتل بوده‌اند. مادربردهای Z690 از ویژگی‌هایی مانند پشتیبانی از اورکلاک و داشتن بیشترین خطوط PCI-E برخوردار هستند. مخاطبان هدف این چیپست، معمولاً کاربران حرفه‌ای هستند که از سیستم خود برای پروژه‌های سنگین و یا اجرای بازی‌ها با بالاترین رزولوشن و تنظیمات گرافیکی استفاده می‌کنند.

در همین راستا، چیپست B660 با هدف قرار دادن سیستم‌های میان‌رده، به بازار معرفی شده است. مادربردهای B660 نیز از ویژگی‌های متعددی پشتیبانی می‌کنند اما شاید مثلاً به دلیل کمبود خطوط PCI-E، قابلیت‌های کمتری در مقایسه با سری Z داشته باشند. به عنوان مثال، چیپست Z690 از حداکثر 8 پورت SATA 3.0 پشتیبانی می‌کند در حالی که این عدد در چیپست B660 به 4 پورت کاهش می‌یابد. همین الگو در مورد سایر مشخصه‌های اصلی این دو چیپست تکرار می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

خطوط PCI-E و کارت‌های گرافیک

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در هنگام خرید یک سیستم جدید، تصمیم‌گیری در مورد انتخاب یک کارت گرافیک است. در نهایت، این کارت گرافیک است که گران‌ترین قطعه در سیستم شما به شمار می‌رود؛ بنابراین فهمیدن این که مادربرد شما چه تعداد اسلات PCI-E از نسل‌های مختلف دارد، موضوعی کاملاً حیاتی و مهم است.

همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، مادربردهای Z690 بهترین‌های بازار هستند؛ بنابراین این مادربردها از آخرین نسل PCI-E و بیشترین تعداد خطوط پشتیبانی می‌کنند. به عنوان مثال، چیپست Z690 از یک اسلات x16 و یا دو اسلات x8 نسل پنجم PCI-E پشتیبانی می‌کند، در حالی که چیپست B660 تنها قادر به پشتیبانی از یک اسلات x16 است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بستن سیستمی با دو کارت گرافیک، در مادربردهای B660 شدنی نیست.

این موضوع در بحث گیمینگ، چندان مهم نیست زیرا در هر صورت هیچ‌کدام از عناوین موجود در بازار، از دو کارت گرافیک به صورت هم‌زمان پشتیبانی نمی‌کنند. با این حال در کاربری‌های فوق حرفه‌ای که به توان گرافیکی بسیار بالا نیاز است، باید حتماً خرید مادربردهایی با چیپست Z690 را در اولویت قرار داد.

نسل‌های سوم و چهارم PCI-E همچنان در هر دو چیپست Z690 و B660 پشتیبانی می‌شوند اما تعداد آن‌ها بسته به نوع چیپست متفاوت است. مادربردهای Z690 می‌توانند حداکثر از 12 اسلات PCI-E 4.0 و 16 اسلات  PCI-E 3.0 پشتیبانی کنند. در مادربردهای B660، این عددها نصف می‌شوند و این چیپست حداکثر از 6 اسلات نسل 4 و 8 اسلات نسل 3 پشتیبانی می‌کند.

تعداد اسلات‌های PCI-E، رابطه مستقیمی با پهنای باند در دسترس بین قطعات متصل شده به پردازنده با استفاده از اسلات‌های PCI-E دارد. به عبارت ساده‌تر، هر چقدر تعداد اسلات‌های PCI-E کمتر باشد، پهنای باند در دسترس نیز کمتر می‌شود. برای کاربرانی که قصد استفاده از یک کارت گرافیک و یک SSD را دارند، مادربرد B660 گزینه مناسبی است اما احتمالاً استفاده از اسلات‌های بیشتر، پهنای باند را محدود و عملکرد سیستم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

SSDها و حافظه

با ظهور نسل چهارم اسلات‌های PCI-E برای حافظه‌های SSD، تهیه این درایورهای جدید با مزایای بسیاری همراه شده که مهم‌ترین آن‌ها، افزایش سرعت و کارایی سیستم است. اما لازم است که قبل از خرید این SSDها، نه تنها پشتیبانی از نسل چهارم را در مادربرد خود بررسی کنید بلکه بایستی از تعداد خطوط یا پورت‌های در دسترس نیز باخبر باشید. جدیدترین SSDهای موجود در بازار مانند Seagate FireCuda 530 یا WD SN850 از PCI-E 4.0 برای اتصال به مادربرد و پردازنده استفاده می‌کنند.

در حال حاضر، این سریع‌ترین شیوه اتصال است که می‌تواند سرعت خواندن و نوشتن در برخی از درایوها را به 7000 مگابایت در ثانیه برساند. این SSDها تنها در صورتی می‌توانند این کار را انجام دهند که پهنای باند کافی را در اختیار داشته باشند و این موضوع نیز تنها از طریق تعداد بالای اسلات‌های PCI-E محقق می‌شود.

اگرچه PCI-E 4.0 برای درایوهای SSD، در هر دو چیپست Z690 و B660 پشتیبانی می‌شود اما تفاوت آن‌ها در تعداد اسلات‌های M.2 موجود بر روی مادربرد است. با توجه به نصف شدن خطوط PCI-E در بردهای B660، شما در استفاده هم زمان از اسلات‌های نسل سوم و چهارم M.2 محدودیت دارید. به همین دلیل، بردهای Z690 با اسلات‌های بیشتری نسبت به B660 عرضه شده‌اند.

برای درک بهتر این موضوع و نشان دادن تفاوت در تعداد اسلات‌های M.2، دو مادربرد رده‌بالا از برند MSI را انتخاب کرده‌ایم، یکی با چیپست Z690 و دیگری با چیپست B660. مادربرد Meg Z690 Unify 5، از 5 اسلات M.2 برخوردار است و در مقایسه با مادربرد MAG B660 Tomahaw، دو اسلات بیشتر ارائه می‌دهد. اگر فضای ذخیره‌سازی زیادی نمی‌خواهید، احتمالاً به 5 اسلات M.2 نیاز ندارید اما مطمئن شوید که مادربرد موردنظرتان، با اولویت‌های ذخیره‌سازی شما مطابقت داشته باشد.

پشتیبانی از اورکلاک

اورکلاک به معنای افزایش سرعت هسته‌ها به منظور بهره‌گیری از حداکثر توان پردازنده است. پشتیبانی از قابلیت اورکلاک، برای بسیاری از کاربران اهمیت چندانی ندارد مخصوصاً اگر پردازنده‌های قدرتمندتری مانند Core i7 یا Core i9 داشته باشید. با این حال شاید در آینده بخواهید عملکرد سیستم خود را از طریق اورکلاک کردن افزایش دهید. در این مورد، قضیه بسیار ساده‌تر است؛ مادربرد شما یا از اورکلاک پشتیبانی می‌کند یا از این قابلیت برخوردار نیست.

یکی دیگر از تفاوت‌های دو چیپست Z690 و B660 این است که در بردهای Z690، از اورکلاک CPU پشتیبانی می‌شود. در نتیجه این چیپست، گزینه‌ای عالی در کنار پردازنده‌های آنلاک شده سری K از برند اینتل است اما بردهای B660 متأسفانه به طور رسمی از اورکلاک پردازنده پشتیبانی نمی‌کنند.

در بحث اورکلاک کردن مموری، قضیه کمی متفاوت است. در حال حاضر تمام چیپست‌های موجود برای پردازنده‌های نسل دوازدهم اینتل، از اورکلاک مموری پشتیبانی می‌کنند. اورکلاک مموری چیزی شبیه به اورکلاک پردازنده است، به این معنا که عملکرد فنی سیستم را افزایش می‌دهد. تفاوت اصلی این است که کیت‌های رم با «سرعت XMP» مجاز یا همان سرعتی که سازنده تأیید کرده است عرضه می‌شوند.

مادربردهای جدید اینتل از قابلیتی به نام «پروفایل XMP» در بایوس برخوردارند. این پروفایل‌ها به شما این امکان را می‌دهند تا رم خود را تا فرکانس مجاز اورکلاک کنید و عملکرد سیستم را افزایش دهید. با اضافه شدن پشتیبانی از رم‌های DDR5 در جدیدترین تراشه‌های اینتل، پروفایل‌های XMP جدیدی نیز ارائه می‌شوند. به عنوان مثال، XMP 3.0 دارای 3 پروفایل استاندارد و دو پروفایل قابل تنظیم برای اورکلاک دستی است.

توجه: اورکلاک کردن می‌تواند به رم، پردازنده و سایر قطعات سیستم آسیب برساند و حتماً باید با دانش قبلی انجام شود. هر گونه اورکلاک قطعات برای بهبود عملکرد سیستم بایستی با احتیاط انجام شود.

ورودی و خروجی‌های داخلی و پشتی (IO)

IO داخلی و عقب در چیپست‌ها، تفاوت زیادی با هم ندارند و تنها تفاوت آن‌ها به تعداد پورت‌ها باز می‌گردد. به عنوان مثال، هر دو چیپست Z690 و B660 از پورت USB 3.2  نسل Gen 2×2 پشتیبانی می‌کنند. با این حال در بردهای Z690، حداکثر به 4 عدد از این پورت‌ها دسترسی خواهید داشت و در بردهای B660 به 2 پورت. اندازه فیزیکی مادربرد نیز در این موضوع اهمیت دارد. اگر به دنبال خرید مادربردی مانند Z690 ITX هستید و انتظار دارید که مجموعه کاملی از 14 پورت USB داشته باشید، مجبورید که سطح انتظارات خود را پایین‌تر بیاورید.

بخش داخلی IO نیز در هر دو چیپست کم‌وبیش یکسان است و تنها از نظر تعداد تفاوت دارد. یکی دیگر از تفاوت‌های دو چیپست Z690 و B660 که از نظر IO داخلی خواهید دید، تعداد اتصالات SATA است. چیپست B660 حداکثر از 4 اتصال SATA پشتیبانی می‌کند، در حالی که مادربردهای Z690 می‌توانند تا حداکثر 8 اتصال را پشتیبانی کنند. از آنجا که تعداد SSD‌های M.2 موجود در بازار که قیمت مناسبی دارند در حال افزایش است، شخصاً اهمیتی به تعداد اتصالات SATA نمی‌دهم مگر آن که به فضای ذخیره‌سازی زیادی احتیاج داشته باشید (هم M.2 و هم SATA).

تفاوت‌های کلی

به طور کلی، تفاوت‌های بسیار کمی بین این دو چیپست وجود دارد؛ جدول مقایسه‌ای زیر به شما کمک می‌کند تا تفاوت‌های اصلی این دو چیپست را راحت‌تر بررسی کنید.

بهترین مادربردهای Z690

حال که به بررسی کلی سری مادربردهای Z690 پرداختیم تعدادی از بهترین مدل‌های موجود را معرفی خواهیم کرد و ویژگی‌های کلی و بارز هر کدام را به صورت خلاصه بیان می‌کنیم. در ادامه سه مورد از بهترین مادربردها با چیپست Z690 را خواهید شناخت.

1- ASUS Z690 Prime DDR4

مادربرد ASUS Z690 Prime با پشتیبانی از PCI-E 5.0 و سه اسلات M.2 نسل چهار، یکی از بهترین گزینه‌های اقتصادی به شمار می‌رود. هیت‌سینک‌های VRM نیز این برد را به انتخاب خوبی برای اورکلاک تبدیل کرده و خنک‌سازی مناسب اما با قیمت پایین‌تری ارائه می‌دهد. ASUS Z690 Prime یک برد عالی است که ویژگی‌های زیادی را با قیمتی مناسب ارائه می‌دهد.

2- Gigabyte Z690 AORUS Elite AX

AORUS Elite ظاهر و طراحی فوق‌العاده را با ویژگی‌هایی مناسب در بازه قیمتی خود ترکیب می‌کند. این مادربرد مجهز به چهار اسلات نسل چهار M.2 و 6 پورت SATA است. این برد با ویژگی‌هایی همچون اتصالات متعدد در IO پشتی، شیلد یکپارچه IO و WiFi همراه است. به طور کلی باید گفت که AORUS Elite AX، یک مادربرد Z690 عالی با قیمتی رقابتی است.

3- MSI Z690 ACE DDR5

Z690 ACE تمام ویژگی‌های یک چیپست Z690 را دارد. این مادربرد با استفاده از خطوط PCI-E همراه با چیپست Z690، دارای دو اسلات نسل پنجم PCI-E برای به‌کارگیری دو پردازنده گرافیکی است. همچنین مجهز به دو پورت thunderbolt 4 و اسلات‌های متعدد USB است. مادربرد Z690 ACE نهایت استفاده از یک چیپست Z690 را ارائه می‌دهد و در حال حاضر یکی از بهترین بردهای موجود در بازار است.

بهترین مادربردهای B660

مقاله را با معرفی سه مادربرد خوب دیگر این بار را چیپست B660 ادامه خواهیم داد. هر کدام از این سه قطعه، ویژگی‌های بارزی دارند که به صورت اجمالی به آن‌ها اشاره شده است.

1- Gigabyte B660 DS3H AX DDR4

یک محصول عالی که با وجود سایز کوچک‌تر، همچنان قابلیت‌های متعددی ارائه می‌دهد. اگرچه این مادربورد فاقد اسلات PCI-E 5.0 است اما همچنان می‌توانید از دو اسلات نسل چهار M.2 برای نصب SSDهای سریع بهره‌مند شوید. این مادربرد همچنین مجهز به Q-Flash و دکمه ریبوت داخلی است. B660 DS3H را می‌توان یک انتخاب اقتصادی واقعی دانست.

2- ASUS TUF Gaming B660M WiFi

این مادربرد با پشتیبانی از حافظه DDR4 سرعت بالا و نسل پنجم PCI-E، یک انتخاب میان‌رده عالی به شمار می‌رود. اتصالات متعدد USB و IO پشتی، از ویژگی‌های بسیار خوب TUF Gaming B660M در این بازه قیمتی است. همچنین دو اسلات نسل چهار M.2 و اترنت 2.5G، این محصول ایسوس را به یک گزینه مناسب تبدیل کرده است.

3- ASUS ROG Strix B660-F WiFi

ROG Strix B660-F یکی از بهترین بردهای مجهز به چیپست B660 است که ویژگی‌های متعددی به همراه دارد. پشتیبانی از حافظه DDR5 پرسرعت، RGB سازگار با AURA Sync و اسلات PCI-E 5.0 از مهم‌ترین ویژگی‌های این مادربرد هستند. این برد با قیمتی پایین نسبت به یک محصول رده‌بالا در محدوده B660، بهترین ویژگی‌های یک چیپست Z690 را در خود دارد.

سخن آخر

در این مقاله، تفاوت‌ها (و شباهت‌های) کلیدی بین چیپست‌های Z690 و B660 را موردبحث قرار دادیم. اگرچه هر دو چیپست در اغلب موارد، ویژگی‌های یکسانی را ارائه می‌دهند اما تفاوت‌هایی نیز در بین آن‌ها وجود دارد که در نوع کاربری آن‌ها مؤثر است. چیپست Z690 با تمام ویژگی‌های ارائه شده برای یک مادربرد، بیشتر سیستم‌های رده‌بالا و حرفه‌ای را هدف قرار داده است، در حالی که چیپست B660 برای سیستم‌های میان‌رده مناسب‌تر است؛ این چیپست ویژگی‌هایی کم‌وبیش مشابه Z690 را ارائه می‌دهد و تفاوت‌های آن بیشتر به تعداد اسلات‌ها و پورت‌ها باز می‌گردد.

اگرچه چیپست B660 به طور کلی ویژگی‌های کمتری ارائه می‌دهد، با این حال مادربردهای B660، جزو محصولات پرطرفداری هستند که قطعاً باید هنگام خرید موردتوجه قرار گیرند. اگر قصد ندارید پول زیادی برای یک مادربرد خرج کنید و سیستمی می‌خواهید که همچنان عملکردی عالی را با قیمت پایین‌تر ارائه دهد، قطعاً باید B660 را به عنوان یک گزینه در نظر بگیرید. مادربردهای مجهز به این چیپست شامل گزینه‌های رده‌بالایی هستند که رقابت شدیدی با نسخه‌های Z690 ایجاد می‌کنند و قطعاً یک جایگزین عالی به شمار می‌روند.

منبع: GEEKAWHAT